Istnieją dramaty, o których nie można zapomnieć przez całe życie. Są takie wspomnienia, które nigdy nie blakną, i emocje, których nie koi czas. Ci, którzy to przeżyli, świadkowie i rodziny ofiar Obławy Augustowskiej, opowiedzieli przed kamerami o wydarzeniach z lipca 1945 roku. Wyprodukowany przez Stowarzyszenie FILMFORUM, Telewizję Polską S.A. oraz Filmotekę Narodową – Instytut Audiowizualny film „To był lipiec 1945” w reżyserii Waldemara Czechowskiego będzie można obejrzeć w środę, 8 lipca o godz. 22.35 w Programie TVP1.
„To był lipiec 1945” w reżyserii Waldemara Czechowskiego to opowieść o jednej z największych, zaraz po Katyniu, tragedii Polaków, która wydarzyła się dwa miesiące po zakończeniu II wojny światowej. Film prezentuje rozmowy z ostatnimi żyjącymi świadkami tych ponurych wydarzeń. Bohaterowie wędrują po miejscach kaźni ofiar, wskazują miejsca, z których Sowieci porwali członków ich rodzin – żołnierzy Polskiego Państwa Podziemnego. „To był lipiec 1945” to przede wszystkim opowieść o losach ludzi, ich przeżyciach, o sensie cierpienia i milczenia. Autorzy stopniowo odkrywają przed widzem poszczególne elementy tajemniczych wydarzeń z lipca 1945 roku – wydarzeń, które do dzisiaj stanowią zagadkę dla historyków i czekają na wyjaśnienie.
Obława Augustowska jest mało znanym epizodem z naszej najnowszej historii. Wiemy dziś, że liczące około 45 tysięcy żołnierzy, regularne oddziały Armii Czerwonej oraz jednostki 62. Dywizji Wojsk Wewnętrznych NKWD, wspomaganych przez polskie UB, MO i 160 polskich żołnierzy I Praskiego Pułku Piechoty wkroczyły w lipcu 1945 roku na teren Puszczy Augustowskiej i przeprowadziły zakrojoną na dużą skalę akcję pacyfikacyjną. Zatrzymano ponad 7 tysięcy osób podejrzanych o działalność w podziemiu niepodległościowym, których uwięziono w kilkudziesięciu miejscach. Tylko część aresztowanych w Obławie powróciła do domów. Do dziś nie wiadomo, co stało się z dużą liczbą zaginionych. Byli to głównie Polacy, ale także Litwini i Białorusini – przed 1939 rokiem obywatele Polski. Liczba ofiar waha się od blisko 600 do prawie dwóch tysięcy osób. Badania na ten temat trwają.
Realizacja filmu była elementem szerszego projektu filmowej edukacji historycznej „To był lipiec 1945”, realizowanego przez Stowarzyszenie FILMFORUM. Ideą projektu było zaangażowanie młodzieży w proces poznawania i opowiadania historii Obławy Augustowskiej. Pierwszym etapem projektu było zarejestrowanie wspomnień świadków lipcowych wydarzeń sprzed ponad siedemdziesięciu lat oraz ich rodzin, a także zebranie dokumentów i archiwaliów. Zebrane materiały posłużyły do produkcji filmu dokumentalnego „To był lipiec 1945” oraz organizacji warsztatów filmów krótkometrażowych. Warsztatowicze pod artystyczną opieką doświadczonych filmowców oraz merytoryczną opieką historyków na podstawie zebranych materiałów stworzyli filmy krótkometrażowe, które zostały zaprezentowane podczas uroczystego finału WAMA Film Festival w Olsztynie.
***
Producentem filmu jest Stowarzyszenie FILMFORUM. Za koprodukcję odpowiadają: Telewizja Polska S.A. oraz Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny.
Realizację przedsięwzięcia dofinansowano ze środków Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017-2022 w ramach Programu Dotacyjnego „Niepodległa”.
Film jest współfinansowany ze środków Ministerstwa Obrony Narodowej.
Partnerami produkcji są: Związek Pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej 1945 Roku oraz Fundacja na Rzecz Niematerialnego Dziedzictwa Kultury w Polsce.
Patronat nad filmem objął Narodowy Instytut Dziedzictwa.